علت سوت کشیدن ترمزها چیست؟ راه تشخیص و رفع آن

سوت کشیدن ترمز یکی از مشکلاتی است که تقریباً تمام رانندگان در طول عمر خود با آن مواجه شده‌اند. این صدا نه‌تنها آزاردهنده است، بلکه می‌تواند هشداری جدی از وجود نقص در سیستم ترمز یا فرسودگی قطعات حیاتی خودرو باشد.

در این مقاله به‌طور جامع بررسی می‌کنیم که چرا ترمز خودرو سوت می‌کشد، چگونه می‌توان منبع صدا را تشخیص داد، چه عواملی در بروز آن نقش دارند و بهترین روش‌های رفع آن چیست.

چرا ترمز خودرو سوت می‌کشد؟

صدای سوت ترمز در بیشتر مواقع ناشی از اصطکاک غیرعادی بین لنت و دیسک ترمز است. این صدای فرکانس بالا معمولاً زمانی شنیده می‌شود که سطح تماس دو قطعه دچار ناهمواری، آلودگی یا فشار نامناسب شود. دلایل اصلی عبارت‌اند از:

۱. فرسودگی بیش از حد لنت ترمز

وقتی ضخامت لنت به حداقل می‌رسد، قسمت فلزی زیرین آن با سطح دیسک تماس پیدا می‌کند. در این حالت، اصطکاک فلز با فلز باعث ایجاد صدای سوت یا جیغ تیز می‌شود.

۲. استفاده از لنت‌های بی‌کیفیت

لنت‌های ارزان و غیر‌استاندارد اغلب از ترکیبات فلزی سخت ساخته می‌شوند که باعث افزایش صدا و کاهش نرمی ترمزگیری می‌شود.
برخی از آن‌ها فاقد لایه ضد‌صدا (Shim) هستند و همین امر سبب انتقال لرزش و نویز به دیسک می‌شود.

۳. آلودگی سطح لنت و دیسک

گرد و غبار، روغن، چربی یا حتی آب می‌تواند در فاصله بین لنت و دیسک نفوذ کرده و موجب لغزش نامنظم در حین ترمزگیری شود. این لغزش ناهمگون، فرکانس صوتی تولید می‌کند که به گوش ما به‌صورت سوت شنیده می‌شود.

۴. تاب داشتن دیسک ترمز

دیسک‌های تاب‌دار به‌درستی با لنت در تماس نیستند و در نتیجه، اصطکاک در نقاط مختلف متفاوت است.
این وضعیت نه‌تنها صدا تولید می‌کند، بلکه موجب لرزش پدال ترمز و کاهش قدرت ترمزگیری نیز می‌شود.

۵. نصب نادرست یا لقی لنت

در صورت نصب نادرست یا استفاده از خارهای فرسوده، لنت در جای خود حرکت آزاد دارد و هنگام ترمزگیری به دیسک ضربه می‌زند؛ این لرزش باعث ایجاد صدای جیغ یا تق‌تق خواهد شد.

۶. نبود گریس مخصوص در قسمت‌های متحرک

در محل تماس پشت لنت با کالیپر یا پین‌های نگهدارنده، باید گریس مخصوص ترمز استفاده شود. نبود این روان‌کننده باعث می‌شود لرزش مستقیم منتقل شود و صدا ایجاد کند.

چگونه علت سوت ترمز را تشخیص دهیم؟

برای رفع هر نوع صدا، ابتدا باید علت دقیق آن را شناسایی کنیم. توجه به زمان، شرایط و شدت صدا کمک زیادی به عیب‌یابی می‌کند:

·        سوت هنگام ترمزگیری آرام:معمولاً به دلیل لنت بی‌کیفیت یا گرد و خاک روی دیسک است.

·        سوت در ترمز شدید یا سرعت بالا:می‌تواند نشانه تاب داشتن دیسک یا فشار نامتقارن لنت باشد.

·        سوت مداوم حتی بدون ترمز گرفتن:احتمال دارد لنت بیش از حد نزدیک دیسک باشد یا فنرهای بازگرداننده دچار ایراد شده باشند.

اگر صدا از یک چرخ خاص می‌آید، همان چرخ را باز کنید و سطح لنت و دیسک را بررسی کنید. گاهی با یک نگاه ساده می‌توان متوجه بریدگی، سوختگی یا آلودگی شد.

روش‌های مؤثر برای رفع صدای سوت ترمز

بر اساس تجربه تعمیرکاران و کارشناسان فنی، چند روش مؤثر برای حذف این صدا وجود دارد:

۱. تعویض لنت ترمز با برند باکیفیت

اولین و مهم‌ترین اقدام، تعویض لنت بی‌کیفیت با برند معتبر است.
لنت‌های سرامیکی یا نیمه‌فلزی برندهای معتبر صدای کمتری تولید می‌کنند و عمر دیسک را افزایش می‌دهند.
در زمان خرید حتماً به سازگاری آن با مدل خودروی خود توجه کنید.

۲. تمیز کردن لنت و دیسک

گرد فلز یا آلودگی روی سطح تماس لنت و دیسک یکی از دلایل شایع صدای ترمز است. برای تمیز کردن، از اسپری تمیزکننده ترمز (Brake Cleaner)استفاده کنید تا روغن و ذرات فلزی حذف شوند.

۳. بررسی و تراش دیسک ترمز

اگر دیسک تاب‌دار یا دارای شیار است، باید تراشکاری شود. در غیر این صورت تماس سطحی ناهموار باقی می‌ماند و صدا ادامه خواهد داشت.

۴. استفاده از گریس مخصوص پشت لنت

گریس مخصوص ترمز، نوعی ماده ضد‌لرزش است که بین پشت لنت و کالیپر استفاده می‌شود تا از انتقال ارتعاش جلوگیری کند.
توجه کنید که به‌هیچ‌وجه نباید این گریس روی سطح اصطکاکی لنت یا دیسک زده شود.

۵. تعویض خارها، پین‌ها و فنرهای نگهدارنده

این قطعات کوچک در ثبات موقعیت لنت نقش حیاتی دارند. در صورت فرسودگی، صدای لق‌لق و سوت مداوم شنیده می‌شود.
در سرویس کامل ترمز، همیشه این قطعات هم باید بررسی و در صورت نیاز تعویض شوند.

نکات حرفه‌ای برای پیشگیری از سوت ترمز

۱. استفاده از لنت استاندارد با ترکیب مواد مناسب:
ترکیب مواد لنت تأثیر مستقیم بر صدا دارد. لنت‌های ارزان فلزی معمولاً نویز بیشتری تولید می‌کنند.

۲. تطبیق کامل سطح لنت با دیسک (Bedding):
پس از تعویض لنت، ترمز را تا چند صد کیلومتر به‌صورت ملایم بگیرید تا سطح تماس دو قطعه کاملاً هم‌تراز شود.

۳. بررسی مداوم سیستم تعلیق:
ضربه‌های ناشی از کمک‌فنر فرسوده یا بوش‌های خراب نیز می‌تواند باعث ایجاد صدای سوت هنگام ترمزگیری شود.

۴. عدم شست‌وشوی چرخ‌های داغ:
پاشیدن آب سرد روی دیسک داغ باعث تاب برداشتن آن می‌شود که نتیجه‌اش صدای دائمی ترمز است.

۵. سرویس منظم سیستم ترمز:
هر ۲۰ تا ۳۰ هزار کیلومتر، لنت، دیسک، پین‌ها و فنرها باید بررسی و در صورت نیاز تعویض شوند.

دلایل خاص‌تر در خودروهای مدرن

در خودروهای امروزی که سیستم ترمز ABS و ESP دارند، سوت ممکن است ناشی از تنظیمات الکترونیکی باشد.
مثلاً در برخی خودروها، سیستم ترمز خودکار (Auto Hold)یا ترمز برقی دستی (EPB)باعث صدای کوتاه پس از توقف می‌شود که طبیعی است.

اما اگر صدا در هنگام رانندگی نیز ادامه دارد، بهتر است به سراغ عیب‌یابی مکانیکی بروید.

نقش شرایط محیطی در ایجاد صدا

گاهی سوت ترمز اصلاً ناشی از خرابی نیست. عوامل محیطی هم تأثیر دارند:

·        رطوبت بالا یا بارندگی:لایه نازکی از آب بین دیسک و لنت تشکیل می‌شود و صدای کوتاهی ایجاد می‌کند.

·        گرد و خاک جاده:ذرات ریز ماسه باعث اصطکاک موقت و صدای سوت می‌شوند.

·        دما و حرارت بالا:افزایش دمای ترمز در ترافیک سنگین می‌تواند موجب سخت شدن سطح لنت و صدای جیغ شود.

در چنین شرایطی معمولاً با چند ترمز ملایم، صدا از بین می‌رود.

دیدگاه فنی از زاویه تعمیرکاران خودرو

طبق تجربه تعمیرکاران حرفه‌ای، بیش از ۷۰٪ موارد سوت ترمز مربوط به کیفیت پایین لنت‌ها است.
در خودروهای چینی مانند MVM، تیگو و جک، باید از لنت‌های مخصوص همان برند استفاده کرد، زیرا ترکیب مواد و ضریب اصطکاک با خودروهای کره‌ای یا ژاپنی متفاوت است.
همچنین در خودروهایی با دیسک تهویه‌دار، استفاده از لنت‌های غیرمتناسب می‌تواند باعث تولید صدای پیوسته شود.

تعمیرکاران توصیه می‌کنند همیشه از گریس مسی یا سیلیکونی مخصوص ترمز در پشت لنت‌ها استفاده شود تا لرزش‌ها به کالیپر منتقل نشود.

آیا سوت ترمز خطرناک است؟

در بسیاری از موارد، سوت ترمز صرفاً یک آزار صوتی است؛ اما اگر همراه با نشانه‌های زیر باشد، باید سریعاً بررسی شود:

·        کاهش محسوس قدرت ترمز

·        لرزش در پدال هنگام ترمزگیری

·        روشن شدن چراغ ABS یا ترمز روی داشبورد

·        بوی سوختگی از چرخ‌ها

در این صورت احتمال دارد لنت تمام شده یا دیسک آسیب دیده باشد و ادامه رانندگی خطرناک است.

هزینه رفع سوت ترمز

هزینه رفع صدا بستگی به علت آن دارد. در جدول زیر می‌توان تخمین زد:

سوالات متداول

1. آیا سوت ترمز در هوای بارانی طبیعی است؟

بله، معمولاً به دلیل وجود رطوبت بین دیسک و لنت است و پس از چند دقیقه رانندگی از بین می‌رود.

2. اگر لنت نو باشد ولی باز هم صدا بدهد چه کنم؟

ممکن است لنت با دیسک هم‌سطح نشده باشد یا جنس لنت مناسب خودرو نباشد. چند روز رانندگی ملایم معمولاً صدا را کاهش می‌دهد.

3. آیا اسپری ترمز صدا را از بین می‌برد؟

به‌طور موقت بله، اما اگر علت اصلی تاب دیسک یا لنت بی‌کیفیت باشد، تأثیر آن موقتی است.

4. آیا رانندگی با ترمز سوت‌کشنده خطرناک است؟

در صورت همراه بودن با لرزش یا بوی سوختگی، بله؛ زیرا ممکن است سطح فلزی با فلز در تماس باشد.

5. هر چند وقت یک‌بار باید لنت ترمز تعویض شود؟

به‌طور میانگین هر ۳۰ تا ۴۰ هزار کیلومتر یا وقتی ضخامت آن کمتر از ۳ میلی‌متر شود.