خانه وبلاگ علائم خرابی سنسور اکسیژن چیست؟ نشانه‌هایی که نباید نادیده بگیرید

علائم خرابی سنسور اکسیژن چیست؟ نشانه‌هایی که نباید نادیده بگیرید

یکی از قطعات بسیار مهم در سیستم سوخت‌رسانی خودرو، سنسور اکسیژن یا O2 Sensor است. این قطعه نقش حیاتی در تنظیم نسبت هوا به سوخت دارد و اگر خراب شود، عملکرد موتور به‌هم می‌ریزد.

به‌عنوان یک مکانیک، بارها دیده‌ام که بسیاری از رانندگان خرابی این سنسور را جدی نمی‌گیرند و در نهایت با مشکلاتی مثل مصرف سوخت بالا، ریپ زدن، یا حتی آسیب به کاتالیزور مواجه می‌شوند.

در این مقاله می‌خواهم به زبان ساده توضیح بدهم که علائم خرابی سنسور اکسیژن چیست، چطور آن را تشخیص دهیم، و آیا می‌شود خودمان تستش کنیم یا باید به تعمیرکار مراجعه کنیم.

سنسور اکسیژن چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟

سنسور اکسیژن در مسیر خروجی اگزوز قرار دارد و میزان اکسیژن موجود در گازهای خروجی را اندازه‌گیری می‌کند.
ECU یا همان کامپیوتر خودرو از داده‌های این سنسور استفاده می‌کند تا نسبت دقیق هوا به سوخت (Air-Fuel Ratio) را تنظیم کند.

به زبان ساده، اگر مخلوط سوخت زیاد یا کم باشد، خودرو یا مصرف سوخت بالایی پیدا می‌کند یا قدرت موتور کاهش می‌یابد.

در بیشتر خودروها دو عدد سنسور اکسیژن وجود دارد:

یکی قبل از کاتالیزور (برای اندازه‌گیری میزان اکسیژن در گاز خروجی موتور)
یکی بعد از کاتالیزور (برای بررسی عملکرد مبدل کاتالیزوری)

علائم خرابی سنسور اکسیژن خودرو

اگر سنسور اکسیژن درست کار نکند، ECU اطلاعات اشتباه دریافت می‌کند و مخلوط سوخت و هوا از تنظیم خارج می‌شود.
در نتیجه چند علامت واضح ایجاد می‌شود که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنم:

1. روشن شدن چراغ چک موتور (Check Engine)

اولین و رایج‌ترین نشانه، روشن شدن چراغ چک موتور است.
در دستگاه دیاگ، معمولاً خطاهایی با کدهایی مثل P0130، P0135، P0141، P0150 و ... ثبت می‌شوند که همگی مربوط به سنسور اکسیژن هستند.
اگر این چراغ روشن شد، اولین کاری که باید انجام دهید، اسکن خطا با دستگاه دیاگ است تا مطمئن شوید مشکل از O2 Sensor است یا قطعه دیگر.

2. افزایش مصرف سوخت

یکی از مهم‌ترین علائم خرابی سنسور اکسیژن، بالا رفتن مصرف بنزین است.
چون ECU وقتی داده اشتباه بگیرد، سوخت بیشتری تزریق می‌کند تا عملکرد موتور افت نکند.
در خودروهایی مثل پراید، پژو، سمند و ال۹۰، خرابی این سنسور می‌تواند تا ۳۰٪ مصرف سوخت را افزایش دهد.

3. ریپ زدن و بد کار کردن موتور

اگر در زمان گاز دادن یا در حالت درجا متوجه ریپ زدن، کپ کردن یا لرزش موتور شدید، احتمال زیادی وجود دارد که سنسور اکسیژن درست کار نکند.
زیرا ECU نمی‌تواند مقدار دقیق سوخت را تنظیم کند و در نتیجه احتراق کامل صورت نمی‌گیرد.

4. افت شتاب و کاهش قدرت موتور

وقتی مخلوط هوا و سوخت از تنظیم خارج شود، موتور قدرت کافی تولید نمی‌کند.
به‌خصوص در سربالایی‌ها یا هنگام سبقت گرفتن، خودرو کند می‌شود و حس می‌کنید موتور زور ندارد.
در تست دیاگ، معمولاً عدد «لاندا» از محدوده نرمال (۰.۹ تا ۱.۱) خارج می‌شود که نشانه خرابی سنسور است.

5. بوی خام سوزی از اگزوز

اگر هنگام روشن بودن خودرو بوی بنزین خام از اگزوز حس کردید، احتمال زیاد مخلوط سوخت غنی (Rich) است.
یعنی بنزین زیاد و اکسیژن کم وارد سیلندر می‌شود که یکی از علائم واضح خرابی سنسور اکسیژن است.
در این حالت دود خروجی هم ممکن است تیره یا سیاه‌رنگ شود.

6. آسیب به کاتالیزور

اگر خرابی سنسور اکسیژن را مدت طولانی نادیده بگیرید، سوخت نسوخته وارد کاتالیزور می‌شود و باعث داغ شدن بیش از حد و از کار افتادن آن می‌گردد.
این مورد یکی از پرهزینه‌ترین عواقب بی‌توجهی به سنسور اکسیژن است، چون تعویض کاتالیزور هزینه بالایی دارد.

دلایل خرابی سنسور اکسیژن چیست؟

در طول سال‌ها تجربه مکانیکی، علت‌های زیر بیشترین نقش را در خرابی O2 Sensor داشته‌اند:

استفاده از بنزین بی‌کیفیت یا دارای سرب
نشت روغن یا آب به درون اگزوز
خرابی شمع یا کوئل که باعث احتراق ناقص می‌شود
عمر بالای سنسور (معمولاً هر ۸۰ تا ۱۰۰ هزار کیلومتر باید تعویض شود)
ضربه یا خوردگی سیم‌ها و سوکت‌ها

تست سنسور اکسیژن؛ چگونه بفهمیم سالم است یا خراب؟

اگر دستگاه دیاگ در دسترس دارید، کافی است وارد بخش پارامترهای زنده (Live Data) شوید و نوسان ولتاژ سنسور را بررسی کنید.

در حالت عادی، ولتاژ سنسور اکسیژن باید بین ۰.۱ تا ۰.۹ ولت به‌صورت نوسانی تغییر کند.
اگر این عدد ثابت ماند یا خارج از محدوده بود، یعنی سنسور درست کار نمی‌کند.

در خودروهایی مثل سمند، پژو ۲۰۶ و تیبا، این تست دقیق‌ترین روش برای اطمینان از سلامت سنسور است.
در صورت نداشتن دستگاه دیاگ، بهتر است خودرو را به یک تعمیرگاه تخصصی سیستم انژکتور ببرید تا بررسی دقیق انجام شود.

آیا خرابی سنسور اکسیژن خطرناک است؟

در کوتاه‌مدت ممکن است فقط با افزایش مصرف سوخت مواجه شوید، اما در بلندمدت:

کاتالیزور می‌سوزد،
موتور دچار ناک و احتراق ناقص می‌شود،
آلایندگی خودرو بالا می‌رود،
و حتی ممکن است خودرو در معاینه فنی مردود شود.

بنابراین توصیه می‌کنم به محض مشاهده علائم بالا، برای بررسی اقدام کنید.

هزینه تعویض سنسور اکسیژن چقدر است؟

هزینه بستگی به نوع خودرو و برند قطعه دارد.
در خودروهای ایرانی، قیمت سنسور اکسیژن بین ۷۰۰ هزار تا ۱.۸ میلیون تومان است.
در خودروهای خارجی یا چینی مثل MVM، چری، کیا یا تویوتا، ممکن است تا ۳ میلیون تومان نیز برسد.
تعویض آن ساده است، ولی بهتر است توسط مکانیک متخصص انجام شود تا سوکت و رزوه به‌درستی نصب گردد.

چطور از خرابی دوباره سنسور اکسیژن جلوگیری کنیم؟

برای افزایش عمر سنسور، این نکات را رعایت کنید:

همیشه از بنزین باکیفیت و بدون سرب استفاده کنید.
فیلتر هوا و شمع‌ها را به‌موقع تعویض کنید.
در سرویس دوره‌ای، اتصالات و سوکت سنسور اکسیژن را بررسی کنید.
هنگام شست‌وشوی موتور، مراقب باشید آب به سنسور نرسد.

زمان تعویض سنسور اکسیژن

در دفترچه اکثر خودروها، توصیه شده که سنسور اکسیژن هر ۸۰ تا ۱۰۰ هزار کیلومتر تعویض شود.
البته اگر علائمی مثل افزایش مصرف سوخت یا روشن شدن چراغ چک زودتر مشاهده شد، بهتر است پیش از موعد بررسی شود.

جمع‌بندی: خرابی سنسور اکسیژن را جدی بگیرید

خرابی سنسور اکسیژن شاید در ظاهر مسئله کوچکی به‌نظر برسد، اما در واقع می‌تواند باعث افزایش هزینه سوخت، افت توان موتور و آسیب به قطعات گران‌قیمت مثل کاتالیزور شود.
اگر هرکدام از علائم گفته‌شده را در خودروی خود مشاهده کردید، بهترین کار مراجعه به یک مکانیک ماهر و انجام تست دیاگ است.